АСЭНСАВАННЕ ПАНЯЦЦЯ «ЭГА-ДАКУМЕНТ» - З ГІСТОРЫІ Ў ЛІТАРАТУРАЗНАЎСТВА

Abstract

Артыкул прысвечаны асвятленню гісторыі ўзнікнення тэрміна «эга-дакумент», які актыўна ўжываецца ў літаратуразнаўстве ХХІ ст. Адзначаецца, што першапачаткова тэрмін уваходзіў у тэрміналагічны апарат гісторыкаў - яго ўвёў ва ўжытак прафесар Амстэрдамскага ўніверсітэта Жак Прэсер; дзякуючы гісторыку Пітэру Бэрку тэрмін трапіў у англамоўны навуковы дыскурс, адкуль быў запазычаны літаратуразнаўцамі. Падкрэсліваецца, што падыход гісторыкаў да разгляду эга-дакументаў вельмі набліжаны да літаратуразнаўчага, дзе твор як акт камунікацыі разглядаецца з актыўным выкарыстаннем інструментаў нараталогіі, семіётыкі і неарыторыкі: праз двухузроўневы аналіз часу (напісання і вывучэння), наратыву і камунікатыўных стратэгій і тактык, якія фарміруюць уяўленне пра аўтара і ідэалагічны дыскурс, які ўплываў на характар нарацыі. Эга-дакумент у беларускай літаратуры вылучаецца як форма твора з дамінантным дакументальным пачаткам, які адрозніваецца ад літаратуры факта тыпам наратыву, наборам камунікатыўных тактык і інтэнцыйнай скіраванасцю.

The article is devoted to highlighting the history of the origin of the term «ego-document», which is actively used in literary criticism of the XXI century. It is noted that initially the term was included in the apparatus of historians - it was coined by Professor Jacques Preser of the University of Amsterdam; thanks to historian Peter Burke, the term got into the English-language scientific discourse, from where it was borrowed by literary critics. It is emphasized that the approach of historians to the consideration of edicts is very close to the literary one, where the work as an act of communication is considered with the active use of tools of narratology, semiotics and neoritorics: through a two-level analysis of time (writing and studying), narrative and communicative strategies and tactics that form an idea of the author and ideological discourse that influenced the nature of the narrative. An edict in Belarusian literature stands out as a form of work with a dominant documentary beginning, differing from the literature of fact by the type of narrative, a set of communicative tactics and an intentional orientation.