ЕЛАРУСКІЯ ДРУГАСНЫЯ НАМІНАЦЫІ ЭМАЦЫЯНАЛЬНА-ПСІХАЛАГІЧНАЙ СФЕРЫ

Abstract

Разглядаюцца другасныя лексіка-семантычныя варыянты эмацыянальна-псіхалагічнай сферы, утвораныя ў выніку семантычнай дэрывацыі па інварыянтнай мадэлі «канкрэтны фізічны працэс ці стан» → «унутраны эмацыянальных стан чалавека». У працэс метафарызацыі ўключаюцца іменныя і дзеяслоўныя адзінкі, зыходная (донарская) сфера якіх прадстаўлена намінацыямі са значэнем вогненнай і воднай стыхіі, метэаралагічных з’яў вялікай разбуральнай сілы, фізічных і фізіялагічных станаў чалавека (раненне, хвароба, знясіленне, фізічныя пашкоджанні, пагаршэнне адчування), смерці, гібелі, спынення жыццядзейнасці чалавека, дэструктыўных дзеянняў і працэсаў, смакавых адчуванняў, паводзін драпежнай жывёлы і інш. Першасныя лексіка-семантычныя варыянты такіх намінацый экстрапалююць частку сваёй семантыкі ў рэцыпіентную (выніковую) сферу, дзе фіксуюцца другасныя эмацыянальныя значэнні, якія размяркоўваюцца па групах з пеяратыўнай і меліяратыўнай канатацыяй. Усе намінацыі ў іх другаснай функцыі ілюструюцца прыкладамі з мастацкай і публіцыстычнай літаратуры. Secondary lexical-semantic variants of the emotional-psychological sphere, formed as a result of semantic derivation according to the invariant model “specific physical process or state” → “inner emotional state of a person” are considered. The process of metaphorization includes nominal and verbal units, the original (donor) sphere of which is represented by nominations with the meaning of fire and water elements, meteorological phenomena of great destructive power, physical and physiological conditions of a person (wound, illness, exhaustion, physical damage), demise, death, cessation of life functions, destructive actions and processes, taste sensations, behavior of predatory animals, etc.The primary lexical-semantic variants of such nominations extrapolate part of their semantics into the recipient (resulting) sphere, where secondary emotional values are recorded, which are distributed among groups with pejorative and meliorative connotations. All nominations in their secondary function are illustrated with examples from fiction and non-fiction.