КРЫТЭРЫІ ВЫЛУЧЭННЯ КЛЮЧАВЫХ КАНЦЭПТАЎ ПРЫ МАДЭЛЯВАННІ НАЦЫЯНАЛЬНЫХ КАНЦЭПТАСФЕР

Abstract

У артыкуле прапанаваны крытэрыі вылучэння ключавых канцэптаў: увага да слова-імені канцэпту (высокая частотнасць, актыўная словаўтваральная аснова, «этымалагічная памяць»); наяўнасць вялікай колькасці слоў, якія актуалізуюць сэнсы ключавога канцэпту, або разгалінаванае намінатыўнае поле канцэпту; улік структурных асаблівасцей канцэпту - абавязковая наяўнасць ярка выражанага каштоўнаснага і вобразнага кампанентаў; ужыванне слоў-рэпрэзентантаў канцэпту ў прэцэдэнтных тэкстах, выкарыстанне ў складзе фразеалагізмаў, літаратурных і фальклорных афарызмаў, паўтор у тэматыцы тэкстаў розных тыпаў дыскурсу; аналіз філалагічных даследаванняў; зварот да напрацовак іншых гуманітарных навук; цесная сувязь канцэпту з іншымі ключавымі канцэптамі. Аўтар прапануе спіс ключавых канцэптаў беларускай моўнай карціны свету. Дадзеная сістэма крытэрыяў можа прымяняцца для мадэлявання канцэптасфер іншых лінгвакультур.

The article proposes criteria for selecting key concepts: attention to the word-name of the concept (high frequency, active word-forming base, «etymological memory»); the presence of a large number of words that actualize the meanings of the key concept, or a branched nominative field of the concept; taking into account the structural features of the concept - the mandatory presence of pronounced value and image components; the use of words representative of the concept in precedent texts, the use of phraseological units, literary and folkloric aphorisms, repetition in the subject matter of texts of various types of discourse; analysis of philological studies; reference to developments in other humanitarian sciences; the close relationship of the concept to other key concepts. The author proposed a list of key concepts of the Belarusian language picture of the world. The proposed system of criteria can be applied to model the concept spheres of other linguistic cultures.